Τεκές στην αραβική γλώσσα θα πει “ιερός χώρος”

Το 1353 ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν εμφανίζεται στην περιοχή της (σημερινής) Ρούσσας του Έβρου και οι κάτοικοι για να τον τιμήσουν οργανώνουν ένα γλέντι με παλαίστρα και σούβλες. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Σεγίτ Αλή εκσφενδονίζει μία από τις ξύλινες σούβλες, αυτή καρφώνεται σε κάποιο σημείο, ριζώνει (αν και πρόκειται για νεκρό ξύλο), καρπίζει και τελικά δίνει μία μουριά που σήμερα θεωρείται ιερή και βρίσκεται στο κέντρο της έκτασης όπου διαρθρώνεται ο τεκές που είναι αφιερωμένος στη μνήμη και τη χάρη του και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους απανταχού της γης Αλεβίτες μουσουλμάνους, ενώ επί ευρωπαϊκού εδάφους είναι σίγουρα ο σημαντικότερος αλεβίτικος τεκές.

Άλλωστε, ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν είναι ο δεύτερος τη τάξη “άγιος” της αλεβίτικης θρησκείας ή αλλιώς του Μπεχτασισμού (πρώτος τη τάξη είναι ο Χατζή Μπεκτάς, που ο τεκές του βρίσκεται σε τουρκικό έδαφος).

Λίγο μετά την έλευσή του από την Ανατολία, ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν καθιερώνεται στη συνείδηση του κόσμου ως πνευματικά ανώτερος και ο τότε Σουλτάνος προθυμοποιείται να του προσ΄φερει όσο έδαφος βλέπει με τα μάτια του, ώστε να την οικειοποιηθεί. Ο Σεγίτ Αλή ως άλλος πανόπτης ενημερώνει τον Σουλτάνο ότι “βλέπει” όλη τη Γη και έτσι καταλήγουν στην εξής συμφωνία: Να πάρει ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν μια χούφτα χώμα και να το πετάξει από το (σημερινό) ύψωμα Χίλια, για να οριοθετηθεί τελικά η προσφερόμενη έκταση. Έτσι, σήμερα σε μία μεγάλη ακτίνα γύρω από τον τεκέ (εκεί όπου προσγειώθηκε το χώμα από τη χούφτα του Σεγίτ) εδράζεται η βακουφική περιουσία του.

Γεννημένος και μεγαλωμένος στον τεκέ

Ο Ζεκή Τσολάκ Αλή γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στον τεκέ της Ρούσσας. Σήμερα είναι 47 ετών και ζει ακόμα εκεί με την σύζυγο και τις τρεις κόρες τους και είναι ο θεματοφύλακας του τεκέ (turbedar). “Φροντίζω εθελοντικά τον τεκέ, τον προσέχω, τον καθαρίζω και φροντίζω να είναι έτοιμος όποτε γίνονται λειτουργίες”, λέει με περηφάνεια και είναι turbedar τέταρτης γενιάς. Κληρονόμησε το “καθήκον” από τον πατέρα του και ελπίζει ότι θα το κληροδοτήσει σε μία από τις τρεις κόρες του. “Στον αλεβιτισμό δεν έχει σημασία αν είσαι άντρας ή γυναίκα – σημασία έχει το πνεύμα σου”, λέει, ερωτώμενος αν είναι επιτρεπτό σε γυναίκα να αναλάβει ένα τέτοιο καθήκον.

Τα λεγόμενά του άλλωστε επιβεβαιώνονται από την ίδια τη θρησκεία, αφού οι Αλεβίτες μουσουλμάνοι προσεύχονται όλοι μαζί. Εκτός από την υποχρέωση του να βγάλει κανείς τα παπούτσια του, αρκεί να έχει καθαρή καρδιά για να μπει στο μαυσωλείο του Σεγίτ Αλή Σουλτάν και να προσευχηθεί. Στο μαυσωλείο καίνε κεριά συγκεκριμένες ημέρες της εβδομάδας, ενώ οι πιστοί/ες μπορούν να προσφέρουν εν είδει τάματος πετσέτες και υφάσματα που αποτίθενται πάνω στον τάφο του Αγίου προς ευλογία.

Ο Ζεκή εργάζεται ως εναερίτης της ΔΕΗ και ήδη η μία από τις κόρες του σπουδάζει Οδοντιατρική στη Θεσσαλονίκη. Είναι πομακικής καταγωγής και δηλώνει μετ’ επιτάσεως ότι “εμείς είμαστε Θρακιώτες και είμαστε εδώ από πάντα”, ενώ αυτό που τον κάνει ευτυχισμένο είναι το ότι βρίσκεται στο βουνό και τη φύση.

Πέρα από την εκτέλεση των θρησκευτικών του υποχρεώσεων στον τεκέ, ο Ζεκή θέλει ο τεκές να είναι “ανοιχτός” για όλους. Προσπαθεί να κάνει γνωστό το δόγμα του Αλεβιτισμού πέρα από τους θιασώτες του, λέγοντας ότι το κεντρικό νόημα αυτής της θρησκείας είναι η ισότητα και η ισοτιμία. Είναι πάντα πρόθυμος να ξεναγήσει επισκέπτες στον τεκέ, είτε αυτοί είναι Αλεβίτες, είτε όχι, και πιστεύει σθεναρά στη μόρφωση και την παιδεία.

Στο Meydan με τα αλλαγμένα παράθυρα

Ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν είχε φτάσει από το Χοροσάν στο Χίλια με δώδεκα ιμάμηδες, οι οποίοι αποτελούν πρόσωπα αναφοράς για τον Αλεβιτισμό. Ο τεκές έχει δώδεκα εισόδους (όσοι και οι ιμάμηδες) ενώ στο Μεϊντάν υπάρχουν περιμετρικά της αίθουσας δώδεκα “πόστα” στα οποία στέκονται συγκεκριμένοι άνθρωποι, όταν εκεί τελείται κάποιο τζεμ. “Τζεμ” ονομάζονται οι μεγάλες γιορτές των Αλεβιτών που είναι τουλάχιστον πέντε και συνοδεύονται από προσευχή στην οποία συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες.

Η είσοδος στον Μεϊντάν προϋποθέτει προσκύνημα στην ιερή πέτρα από τη Μέκκα που βρίσκεται ενσωματωμένη στο ξύλινο πάτωμα, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1980, τα παράθυρά του αλλάχθηκαν προκειμένου οι προσευχόμενοι/ες να διαλύσουν υποψίες περί άσεμνων πράξεων κατά τη διάρκεια των λειτουργιών. Στο παρελθόν τα παράθυρα ήταν μικρότερα και όχι ορθογώνια, αλλά κόγχες που δεν επέτρεπαν καλή οπτική επαφή με το εσωτερικό. Αυτή την “ευκαιρία” εκμεταλλεύονταν οι Σουνίτες μουσουλμάνοι (παραδοσιακοί πολέμιοι των Αλεβιτών) προκειμένου να τους κατηγορούν για ελευθεριότητα, δεδομένου κιόλας ότι η προσευχή δεν γίνεται με προσανατολισμό τη Μέκκα, αλλά σε κύκλο μεταξύ των συνδαιτημόνων και όπως λένε οι ίδιοι “πρόσωπο με πρόσωπο”.

Όταν η κοινότητα αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, αυτό επιλύεται διαλογικά, σε συναθροίσεις που γίνονται στην σχετική αίθουσα δίπλα από το Meydan. Και εκεί, η είσοδος γίνεται χωρίς παπούτσια, ενώ στην ίδια αίθουσα τελούνται και τα θρησκευτικά γλέντια των τζεμ υπό τους ήχους του παραδοσιακού οργάνου σάζ(ι). Η συμμετοχή σε αυτά αφορά και πάλι άνδρες και γυναίκες, όμως υπό μία προϋπόθεση: να φορούν γύρω από τη μέση τους το κεμέρ (πλεκτή ζώνη).

Κασίμ Κουρμπάν: Αποχαιρετώντας το καλοκαίρι, καλωσορίζοντας τον χειμώνα

Η παράδοση λέει ότι ο γιος του Σεγίτ Αλή Σουλτάν είναι θαμένος στην τοποθεσία Μουρσάλα, σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από τον τεκέ. Ο θάνατός του προσδιορίζεται χρονικά στις 8 Νοεμβρίου (σ.σ. σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο, αυτή είναι η γιορτή του Αγίου Δημητρίου) και σε αυτή την ημερομηνία τιμάται το λεγόμενο Κασίμ Κουρμπάν.

Με τη γιορτή του Κασίμ (ή Κασάμ) οι Αλεβίτες τιμούν τη μνήμη του γιου του σημαντικού γι’ αυτούς Αγίου, αλλά ταυτόχρονα αποχαιρετούν το καλοκαίρι και καλωσορίζουν το χειμώνα. Στο παρελθόν, η έλευση του χειμώνα σήμαινε έως και απομόνωση ορισμένων κοινοτήτων αφού δεδομένου του υψομέτρου και των καιρικών συνθηκών, για μεγάλες περιόδους η επικοινωνία μεταξύ των κοινοτήτων ήταν αδύνατη.

Στη γιορτή συμμετέχουν όλοι και όλες οι κάτοικοι των πέριξ του τεκέ οικισμών, αλλά πλέον συμμετέχουν σε αυτήν και Αλεβίτες από άλλα μέρη της Ελλάδας ή και του εξωτερικού. Και, όλοι και όλες δικαιούνται από το κουρμπάνι (θυσιασμένο ζώο) που έχει προετοιμαστεί από την προηγούμενη ημέρα και σήμερα μαγειρεύεται σχεδόν τελετουργικά. Η θυσία στον Αλεβιτισμό “γίνεται για την ανάπαυση των ψυχών”, λέει ο Ζεκή.

Σήμερα, το Κασίμ Κουρμπάνι έχει απωλέσει τον εντελώς παραδοσιακό χαρακτήρα του και αποτελεί (και) σημείο συνάντησης πολιτικών προσώπων και δημοσίων σχέσεων, αλλά διατηρεί κάτι από τα παλιά: τις υπαίθριες αγορές, τύπου παζάρια όπου κανείς μπορεί να βρει από τοπικά προϊόντα μέχρι κουδούνια ή στολίδια για τα άλογα.

Αντί επιλόγου

Για να φτάσει κανείς από την Αλεξανδρούπολη στη Ρούσσα χρειάζεται να διανύσει 107 χιλιόμετρα αν ακολουθήσει την εθνική οδό ή 87 χιλιόμετρα αν ακολουθήσει το λεγόμενο “στρατιωτικό δρομολόγιο”. Σε κάθε περίπτωση, η επίσκεψη στον τεκέ αξίζει τον κόπο και τον δρόμο καθώς αυτό που περιμένει τον επισκέπτη εκεί, είναι τουλάχιστον ενδιαφέρον. Άλλωστε οι Αλεβίτες δέχονται και περιμένουν όλες και όλους γιατί το σημαντικότερο γι’ αυτούς δεν είναι το φύλο ή η καταγωγή κάποιου, αλλά το ότι είναι ανθρώπινο ον.

Να πάτε.