Η σχολική χρονιά βαίνει στο τέλος της, όμως ειδικά για τα Γυμνάσια φέτος περιείχε και έναν νέο θεσμό, με τον τίτλο “Θεματική Εβδομάδα”, η εφαρμογή του οποίου αρχικά είχε προκαλέσει αντιδράσεις κυρίως από γονείς εξαιτίας των αξόνων γύρω από τους οποίους κινούνταν (εξαρτήσεις, διατροφικές διαταραχές και έμφυλες ταυτότητες). Τελικά όμως η “Θεματική Εβδομάδα” διεξήχθη κανονικά και η κα Αλεξάνδρα Γκουλιάμα, που είχε την ευθύνη της δράσης για τα γυμνάσια του Έβρου, ως Υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Γραφείου Νέων της Δνσης Βθμιας Εκπαίδευσης Έβρου, μοιράζεται στην εμπειρία της -εν είδει απολογισμού- με τους αναγνώστες του “R”:
• Τη φετινή χρονιά, λίγο αιφνιδιαστικά, μας ήρθε μία εγκύκλιος, δηλαδή κάπου μετά τις γιορτές μες στο Γενάρη, για μία νέα προσπάθεια ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία, με το όνομα «θεματική εβδομάδα».
Αυτό θα αφορούσε μόνο τα Γυμνάσια και θα είχε τρεις θεματικούς άξονες. Ο ένας θα είχε να κάνει με τις εξαρτήσεις, όχι μόνο από τις τοξικές ουσίες, αλλά και με το αλκοόλ και με την εξάρτηση από το διαδίκτυο, ο δεύτερος άξονας είχε να κάνει με τη διατροφή, δηλαδή περισσότερο με τις σωστές και με τις αποκλίνουσες διατροφικές συμπεριφορές των εφήβων, και ο τρίτος άξονας είχε να κάνει με τις έμφυλες ταυτότητες, δηλαδή με το τι συγκροτεί την ταυτότητα του αρσενικού και του θηλυκού κοινωνικά-βιολογικά, ποιοι είναι οι ρόλοι, το πλαίσιο των δικαιωμάτων της γυναίκας, οι ρόλοι των δύο φύλων οι κοινωνικοί, οι επαγγελματικοί και λοιπά. Θορύβησε λιγάκι την εκπαιδευτική κοινωνία –την εκpαιδευτική κοινότητα- διότι και οι ίδιοι οι συνάδελφοι ένιωθαν ανέτοιμοι να αναλάβουν κάτι τέτοιο στα μέσα της χρονιάς.
Ένα θέμα που σοκάρισε αρκετά και τους γονείς, την εκκλησία, κοσμικούς, κληρικούς… Ακούσαμε πάρα πολύ να απασχολεί την κοινή γνώμη. Ματαίως κατά τη γνώμη μου γιατί δεν ήταν κάτι τόσο εκρηκτικό.
Δινόταν όμως η δυνατότητα να συνεργαστούν τα σχολεία με φορείς στην τοπική τους κοινωνία – φορείς δημόσιους, επαγγελματικούς, επιστημονικούς, εγκεκριμένους εν πάση περιπτώσει. Όλα αυτά κατατέθηκαν από το Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων και το Γραφείο Σχολικών Δραστηριοτήτων στο ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής) που είχε και την ευθύνη για την υλοποίηση της θεματικής εβδομάδας και εγκρίθηκαν κάποιοι που θα μπορούσαν να μπουν στο σχολείο. Αυτός είναι και ο λόγος που λέω ότι η θεματική εβδομάδα ήταν ένα άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία – στην τοπική κοινότητα, στους φορείς που είναι γύρω από το σχολείο μέσα στο κοινωνικό συγκείμενο.
• Σ’ αυτό το πλαίσιο στηρίξαμε κι εμείς ως Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση τα σχολεία, δηλαδή ο Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων και το Γραφείο Σχολικών Δραστηριοτήτων κι έτσι εγώ ως υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων διήλθα όλο το Νομό, όλα τα γυμνάσια που με κάλεσαν και συζήτησα κυρίως για το θέμα των έμφυλων ταυτοτήτων. Ένα θέμα που σοκάρισε αρκετά και τους γονείς, την εκκλησία, κοσμικούς, κληρικούς… Ακούσαμε πάρα πολύ να απασχολεί την κοινή γνώμη. Ματαίως κατά τη γνώμη μου γιατί δεν ήταν κάτι τόσο εκρηκτικό. Ήταν κάτι που εδώ και 20 χρόνια με προγράμματα αγωγής υγείας συζητιέται μέσα στα σχολεία – όχι κάτι παραπάνω. Όπως φούσκωσε, έτσι και ξεφούσκωσε. Φούσκωσε λιγάκι γιατί όταν παίρνεις την είδηση και χωρίς να γνωρίζεις τι σημαίνει και πώς θα ερμηνευτεί μέσα στα σχολεία από τους έφηβους ή ανά την προσωπικότητα του κάθε εκπαιδευτικού που θα μεταφέρει το μήνυμα, το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι, είναι μήπως είναι εκ του πονηρού –κάτι που θα προσπαθήσει να παραποιήσει την «κανονικότητα» ή τη «φυσιολογικότητα» της ταυτότητας των εφήβων σε μία πολύ κρίσιμη ηλικία όπως είναι η ηλικία του γυμνασίου και θα ανοίξει την πόρτα για καινά δαιμόνια ή δεν ξέρω τι άλλο. Πάντως σκανδαλίστηκαν οι πάντες.
• Γονείς υπέγραφαν υπεύθυνες δηλώσεις ότι επιτρέπουν στο παιδί τους να απέχει από αυτή την δραστηριότητα, κάτι το οποίο κανένας δεν μπορεί να πει αν είναι νόμιμο ή παράνομο. Φυσικά και ο γονέας έχει την ευθύνη για το παιδί του, απλώς πείστηκαν ότι δεν χρειαζόταν να το κάνουν αυτό. Όπου έγινε αυτό, το σχολείο ήταν υποχρεωμένο να δεχτεί ό,τι καταθέτει ο πολίτης-γονέας στη σχολική διεύθυνση. Αλλά δεν ήταν και υποχρεωμένο να απαντήσει. Δεν υπήρχε λόγος να απαντήσει το σχολείο σε κάτι τέτοιο.
• Αυτή η παρέμβαση ήταν χρήσιμη και δεν είναι κάτι το οποίο αποδείχτηκε τώρα, είναι κάτι που εδώ και δύο τρεις δεκαετίες αποδεικνύεται τέτοια εποχή στα σχολεία. Είναι η εποχή που λήγει το σχολικό έτος, τα σχολεία που έχουν κάνει σχολικές δραστηριότητες σε ομίλους, σε ελεύθερο απογευματινό χρόνο, σε ομάδες, παρουσιάζουν τα αποτελέσματά τους, οπότε κάθε χρόνο τέτοια εποχή –Μάιο- τα σχολεία δείχνουν πόσο τους ωφέλησαν αυτές οι δράσεις και γίνεται και δημόσια παρουσίαση αυτών των προγραμμάτων. Απλώς, η θεματική εβδομάδα ήταν μια προσπάθεια, αυτό να πιάσει όλους τους μαθητές, γιατί στα απογευματινά προγράμματα, στα προγράμματα των σχολικών δραστηριοτήτων πηγαίνουν όποια παιδιά το επιλέγουν. Επομένως, επωφελούνται συγκεκριμένα σύνολα κάθε χρονιά. Τώρα, η προσπάθεια γενικεύτηκε και αυτό που κάποιοι επωφελούνταν κάθε χρόνο, ήταν όφελος για όλο το σχολείο. Ακούστηκε λίγο περισσότερο. Ακούστηκε. Αλλά δεν ήταν κάτι περισσότερο από αυτό που γινόταν όλα αυτά τα χρόνια.
• Τα παιδιά ήταν ενημερωμένα, είχαν στο νου τους ερεθίσματα που κάπου τα άκουσαν, κάπως, κάπου ήταν στις προσλαμβάνουσες τους, απλώς τώρα συγκροτήθηκαν σε ένα σώμα όλα αυτά μαζί μέσα σε μία εβδομάδα, αναπλαισιώθηκαν, μπήκαν και σε έναν άλλο άξονα, οπότε τα παιδιά έλαβαν σωρευμένη αυτή τη γνώση και μπόρεσαν να εξηγήσουν το τι και το γιατί. Όταν είναι σκόρπιες οι γνώσεις καμιά φορά δεν γνωρίζεις και τη χρησιμότητα τους. Τώρα μπόρεσαν να συγκροτήσουν αυτή τη γνώση και θεωρώ ότι απέκτησαν και πιο σφαιρική άποψη. Εμένα μου άρεσε το ότι είχαν τη διάθεση να συζητήσουν.
Σπάνε κάποια στερεότυπα. Ή αν θέλετε τα παιδιά, επειδή σε αυτή την ηλικία δέχονται λιγάκι άκριτα, τώρα μπήκανε στη διαδικασία και στη βάσανο να μην προσπερνούν αυτά που φαίνονται αυτονόητα ή αυτά που «δεν κάνει να τα συζητάμε»
Ξέρετε, δεν ήταν στο πλαίσιο το εκπαιδευτικό που έχετε μάθει, της μετωπικής διδασκαλίας όπου ο δάσκαλος μιλάει και τα παιδιά ακούν. Είχε αλλάξει μέχρι και η μέθοδος που προσφέρθηκε αυτή η γνώση στα παιδιά. Δηλαδή κάναμε ομάδες, είχαμε τη δυνατότητα να παίξουμε, υπήρξε βιωματικό παιχνίδι, υπήρξαν ερωτήσεις, απαντήσεις, ανατροφοδότηση, ομαδοσυνεργατική. Όλα αυτά, νομίζω ότι έδωσαν την ευκαιρία στα παιδιά να προσεγγίσουν και άλλες εκπαιδευτικές απολαύσεις και δραστηριότητες – όχι μόνο γνώσεις.
• Η συζήτηση που έγινε για τη θεματική εβδομάδα από πριν, έφερε τα παιδιά στο σχολείο πιο δύσπιστα. Δηλαδή, ειδικά εγώ που έμπαινα και μιλούσα για τις έμφυλες ταυτότητες, μόλις έλεγα ‘παιδια γνωρίζει κανείς τι σημαίνει έμφυλος;’ – για να δούμε τη λέξη, το μυαλό τους πήγαινε όχι σ’ αυτό που θα έλεγε κανείς το αρσενικό και το θηλυκό, αλλά σε ο,τι θα μπορούσε να συνιστά παρέκκλιση που η κοινωνία στιγματίζει. Επομένως, τα παιδιά είχαν έρθει με μία δυσπιστία του τύπου «θα μιλήσουμε για κείνα που απαγορεύονται;» και μάλιστα χωρίς να τα ονομάζουν. Το ταμπού. Έφεραν μπροστά, εκείνο το οποίο οι γονείς φοβόντουσαν. Όφελος ήταν κι αυτό – ήταν αφορμή να συζητήσουμε.
• Και ο άξονας για τις διατροφικές διαταραχές, πατούσε στο θέμα των ταμπού. Είχε να κάνει με τις παρεκκλίνουσες διατροφικές διαταραχές των εφήβων, όπως τα παιδιά που πάσχουν από νευρική ανορεξία και εννιά στα δέκα είναι κορίτσια –είναι έμφυλο επομένως το φαινόμενο, συνδέεται, ταυτίζεται. Ακόμη και αυτό ήταν ταμπού. Το έχουνε συνδέσει με ψυχιατρική νόσο ας πούμε. Δεν θέλουν να το συζητούν. Όμως τώρα δόθηκε η αφορμή να συζητηθεί και αυτό. Βοήθησε σε κάτι. Σπάνε κάποια στερεότυπα. Ή αν θέλετε τα παιδιά, επειδή σε αυτή την ηλικία δέχονται λιγάκι άκριτα, τώρα μπήκανε στη διαδικασία και στη βάσανο να μην προσπερνούν αυτά που φαίνονται αυτονόητα ή αυτά που «δεν κάνει να τα συζητάμε». Να καθίσουμε να τα συζητήσουμε και αυτά. Και είδαν ότι μπορούν να τα επικοινωνήσουν αυτά και με άλλους ανθρώπους. Δεν είναι πληροφορίες που θα μπορούσαν να ακούσουν μόνο από την οικογένεια. Είναι πληροφορίες που θα μπορούσαν να ακούσουν από επιστήμονα, από έναν φορέα θεσμικό, από τους ίδιους τους δασκάλους τους που είχαν ένα ωραίο υλικό στα χέρια τους και ένα εγκεκριμένο πρόγραμμα από το ΙΕΠ για να μιλήσουν γι’ αυτά. Είδανε με άλλο μάτι και τους σημαντικούς ενήλικες γύρω τους.
• Για να μην ακουστώ υπερβολική και υπερφιαλη, θα πω ότι επιφυλάσσομαι γιατί τα παιδαγωγικά αποτελέσματα είναι πάντοτε μακρά. Δεν μπορώ να πω ότι εγώ με μία φορά που πέρασα από ένα γυμνάσιο άλλαξα μυαλά και θεωρίες, επίσης δεν μπορώ να ξέρω τι πέρασε στα παιδιά γιατί όπως συνηθίζω να λέω –και είναι και γενική αλήθεια- το μήνυμα δεν το διαμορφώνω εγώ που το δίνω. Το διαμορφώνει ο παραλήπτης. Μένει να δούμε, επομένως, σε μία δεύτερη, σε μία τρίτη φορά που θα επικοινωνήσουμε με τα σχολεία ή που θα κάνουν πρόγραμμα τα παιδιά ή που θα τα δούμε του χρόνου, μένει να εξετάσουμε και να δούμε τι έμεινε στα παιδιά και πώς το κάθε παιδί το μεταβόλισε όλο αυτό.
Γιατί, μία φορά δεν φτάνει. Ωραία ήταν η θεματική εβδομάδα, αλλά ήταν ένα σοκολατάκι. Μακάρι αυτό να ήτανε μάθημα. Να είναι μέσα στη σχολική ζωή. Το απόλαυσαν και τα παιδιά.
• Και οι συνάδελφοι παρά τις δυσκολίες που είχαν να το χειριστούν -γιατί έχουμε μάθει μέσα σε ένα κανονιστικό σύστημα με το ωράριο, με το βιβλίο, με την εξέταση, με το θέμα, με το ‘πες εσύ’ και τα λοιπά, και λιγάκι δυσκολεύτηκαν οι άνθρωποι να αλλάξουν πρακτική. Και σ’ αυτούς πρέπει να δώσουμε χρόνο για να δουν πόσο τους ωφελεί. Και στα παιδιά να δώσουμε χρόνο για να δούμε τι κατάλαβαν απ’ αυτό. Και στα σχολεία για να αντιδράσουν και να οργανωθούν λίγο καλύτερα. Γιατί, μία από τις αντιδράσεις των σχολείων ήταν ότι έπρεπε να λειτουργήσουν τόσο αυθόρμητα και μηχανικά, έως και σπασμωδικά κάποιες φορές. Δηλαδή δεν ήξεραν πώς να το οργανώσουν. Σας είπα, η «θεματική εβδομάδα» ήρθε στη μέση της χρονιάς κι αυτό είναι η μεγάλη αντίρρηση όλου του εκπαιδευτικού κόσμου: γιατί τόσο ωραία πράγματα να γίνονται τόσο ξαφνικά;
Οι γονείς είχανε αντίρρηση για τη θεματική – τί θα συζητηθεί, πώς θα συζητηθεί, ποιος θα το πει και τι αποτέλεσμα θα έχει αυτό στις εύπλαστες παιδικές ψυχές.
• Τα σχολεία ανταπεξήλθαν καλά. Ξέρετε ποιο είναι το σημαντικό εδώ; Κατ’ αρχάς εγώ θα πω ότι τα Γυμνάσια στον Έβρο –έτσι όπως τα είδα εγώ παρακολουθώντας από κοντά τη σχολική ζωή και τους συλλόγους διδασκόντων- έχουμε κατά κανόνα ευσυνείδητους διευθυντές, ευέλικτες δομές, τα σχολεία μας είναι μικρά, ειδικά τα αποκεντρωμένα που ανταπεξήλθαν και πάρα πολύ γρήγορα- οργάνωσαν προγράμματα, κάλεσαν τους επαγγελματιες που θα μιλούσαν και ενέταξαν τη θεματική εβδομάδα στην καθημερινότητα τους.
Στα μεγάλα σχολεία, τα πολυπληθή είχαν κάποια προβλήματα, αλλά ακόμη και εκεί βοήθησαν όλοι και οργανώθηκαν καλά. Εντάξει, γκρίνιαξαν λίγο κάποιοι συνάδελφοι,αλλά σας είπα ότι δεν είναι εύκολο να αλλάζεις την επαγγελματική σου πρακτική και μάλιστα πηγαίνοντας προς το τέλος του σχολικού έτους, όπου περιμένουν και εξετάσεις – Γυμνάσιο είμαστε- αλλά τα κατάφεραν και αυτοί. Τα μεγάλα σχολεία που βρίσκονται κατά κύριο λόγο στην Αλεξανδρούπολη είχαν το ατού ότι είχαν μεγαλύτερη ποικιλία επαγγελματιών με τους οποίους θα συνεργάζονταν για να τους δώσουν τα φώτα τους.
• Η θεματική εβδομάδα έδωσε στους εκπαιδευτικούς έναν άλλο δρόμο θεματολογικά, αναφορικά με το τι μπορείς να συζητήσεις με τα παιδιά σου μέσα στο σχολικό πλαίσιο. Γιατί και για τους εκπαιδευτικούς είναι θέμα ταμπού – δεν μπορούμε τόσο εύκολα να μιλάμε για ζητήματα που άπτονται της έμφυλης ταυτότητας, ούτε μπορούν τόσο εύκολα να μιλούνε για ζητήματα διατροφής αν δεν έχουνε την ιδιότητα του βιολόγου, για παράδειγμα. Τώρα και ο φιλόλογος μίλησε, και ο θεολόγος μίλησε και ο γυμναστής μίλησε – θέλω να πω ότι άνοιξε η θεματολογία τους. Όμως μεθοδολογικά, ακόμα έχουμε προσχώματα. Μεθοδολογικά είμαστε αλλού προσανατολισμένοι. Δηλαδή, οι δάσκαλοι τάξης –κι εγώ από τάξη προέρχομαι- έχουνε μεγαλύτερη ευκολία στο να έχουνε σαφές και περιγεγραμμένο σε αναλυτικό πρόγραμμα το γνωστικό αντικείμενο και τους είναι πιο δύσκολο να κάνουνε ελεύθερη κουβέντα, να μοιράσουνε τα τμήματά τους σε ομάδες, να κάνουνε παιχνίδια ενσυναίσθησης και βιωματικών δραστηριότητων… Όμως, θέλουν και κατάρτιση σε αυτό οι άνθρωποι, έτσι;
Δεν έχουμε την εκπαίδευση να λειτουργήσουμε έτσι όπως ζήτησε το Υπουργείο. Το Υπουργείο ζήτησε ξαφνικά να λειτουργήσουμε με έναν άλλο τρόπο, ενώ εμείς λειτουργούμε δασκαλοκεντρικά και παραδοσιακά κατά κανόνα. Όταν λέω «εμείς» εννοώ όλους τους εκπαιδευτικούς και βάζω και τον εαυτό μου μέσα. Η δυσκολία των εκπαιδευτικών ήταν αυτή. Δηλαδή, αρκετοί ομολόγησαν ότι τους ήταν δύσκολο να κάνουν κουβέντα επί μία εβδομάδα και μάλιστα σε ένα ασαφές πλαίσιο, όπως τους φάνηκε στην αρχή. Αν ήταν καταρτισμένοι, αν είχαν τα μεθοδολογικά εργαλεία, αυτό θα ήταν στην καθημερινή τους πρακτική και θα ήταν απολαυστικό και για τους ίδιους – γιατί για τα παιδιά ήταν σίγουρα απολαυστικό.
• Εμείς περιμένουμε να επαναληφθεί, διότι ζήτησε το Υπουργείο στο τέλος να αξιολογηθεί η δράση και μάλιστα με διαμορφωτική αξιολόγηση, έτσι ώστε να επαναδιαμορφωθεί εκεί που χωλαίνει ή να βελτιωθεί εκεί που έχει προβλήματα ή να κρατήσει τις καλές πρακτικές. Επομένως, αυτό δείχνει μία προοπτική.